Dni Muzyki Żydowskiej w Szczecinie 2020 (wydarzenie wirtualne)

Słuchacze poprzednich edycji pamiętają Dni Muzyki Żydowskiej za sprawą niezwykłej atmosfery, jaka każdorazowo towarzyszyła koncertom na wypełnionym do ostatniego miejsca dziedzińcu Muzeum Narodowego w Szczecinie – Muzeum Tradycji Regionalnych. 

– Ten niezwykły klimat wrześniowych wieczorów, powoli zapadający zmrok, dyskretne światła i swobodnie płynąca muzyka to wspaniałe osiągnięcie, które udaje nam się powtarzać

– mówi  Aleksandra Golińska z fundacji SPOT.ON ART, która jest organizatorem wydarzenia.

– Wokół Dni Muzyki Żydowskiej wytworzyła się już cała społeczność słuchaczy, którzy wracają do nas co roku, przyjeżdżając nawet z innych miast.

Jak wszystkie plany kulturalne, tak i organizację kolejnej edycji o mało nie przekreślił koronawirus. 

– Z jednej strony zamknięta przestrzeń muzealnego dziedzińca stanowiłaby zbyt wielkie ograniczenie dla artystów i słuchaczy, z drugiej strony nie chcieliśmy rezygnować z genius loci. Muzyka żydowska świetnie brzmi u stóp wielkiego pomnika Mojżesza, który stał się już naszym znakiem rozpoznawczym, a także w inspirujących przestrzeniach Muzeum

– tłumaczy Jakub Stefek, organista i twórca programu Dni Muzyki Żydowskiej.

Z pomocą przyszedł ministerialny program „Kultura w sieci”. Zarejestrowane koncerty zostaną udostępnione nieodpłatnie w Internecie.

Poza muzealnym dziedzińcem widzowie zobaczą także niezwykłe wnętrza Muzeum Narodowego w Szczecinie - Muzeum Historii Szczecina w Ratuszu Staromiejskim. Tam nagrany został koncert „Klezmerska tradycja”, w którym muzyka źródeł została zaprezentowana przez kwartet klarnetowy Dance of Fire. Zmienność rytmiczna, swobodny charakter, improwizowane melodie i żywiołowość mieszająca się z melancholią to cechy charakterystyczne dawnej muzyki żydowskiej w Europie środkowej. Jej ślady można odnaleźć w niezliczonych, również współczesnych, gatunkach muzycznych. 

– Tworzymy wielowątkową opowieść o tym, jak przeszłość łączy się z teraźniejszością, a oba wymiary łączy umiłowanie piękna

– dodaje Jakub Stefek.

Niemniej ciekawy będzie drugi koncert – „Muzyka Nowej Synagogi”. To kolejny rozdział muzycznej historii dawnej bożnicy przy ulicy Zielony Szaniec (obecna Dworcowa), w której śpiewali wybitni kantorzy i chóry przy akompaniamencie organów. Program złożony jest z utworów Arno Nadela – zupełnie zapomnianego dziś kompozytora, który urodził się w Wilnie, a zginął w Auschwitz.  

– Jako pierwsi po wojnie sięgamy po jego utwory, łączące stare tradycje z nowoczesnym językiem muzycznym. To niezwykle dogłębnie przemyślana muzyka

– tłumaczy Stefek.

Nadel, co wiemy z jego notatek, całe życie poszukiwał odpowiedzi na pytanie „co to znaczy – żydowski?”. Podążając jego tokiem rozumowania możemy sami sobie zadawać pytania „co to znaczy – polski?” albo „szczeciński?”.

Dodatkowo, jego muzyka została nagrana na najnowszej wystawie w Muzeum Narodowym w Szczecinie „Piękność twą widzę. Od Čiurlionisa do Kairiūkštisa – sztuka litewska pierwszej połowy XX wieku”, dzięki której uda się przenieść w miejsce i czasy Arno Nadela również wizualnie. By wziąć udział w nagraniach, do Szczecina po raz drugi przyjechał Isidoro Abramowicz – dyrektor muzyczny Gminy Żydowskiej w Berlinie i obecnie jeden z najsłynniejszych żydowskich kantorów na świecie.


KONCERT „KLEZMERSKA TRADYCJA”
Sobota, 19 września 2020, godz. 19:00

Premiera filmu na portalu facebook.com/muzeum.szczecin

W dzisiejszych czasach z zagadnieniem muzyki żydowskiej nierozerwalnie złączone są skrzypce i klarnet. Zanim nabrały one współczesnych kształtów, żydowscy muzycy grali głównie na szałamajach – piszczałkach z bocznymi otworami i podwójnym stroikiem. Ponieważ w synagogach muzyka instrumentalna była aż do XIX wieku zakazana na znak żałoby po zburzonej Świątyni jerozolimskiej, klezmerzy występowali przy okazjach świeckich. W odróżnieniu od poprzednich edycji, tym razem postanowiliśmy sięgnąć do dziedzictwa klezmerów, aby przeanalizować historię tej muzyki i jej przemiany. Okazało się, że stare melodie łączą się nie tylko z klimatami arabskimi czy bałkańskimi, ale ich echa słychać nawet… w chorale gregoriańskim. W pierwszym koncercie najpierw cofniemy się w czasie i posłuchamy tradycyjnych melodii żydowskich, aby po chwili przekonać się, jak żyją one w różnych utworach do dnia dzisiejszego.

Wykonawcy:

• Kwartet  „Dance of Fire” w składzie:
• Grzegorz Tobis – klarnet, instrumenty perkusyjne, aranżacje
• Waldemar Żarów – klarnet, bassethorn
• Piotr Wybraniec – klarnet
• Tomasz Żymła – klarnet basowy

KONCERT „MUZYKA NOWEJ SYNAGOGI: ARNO NADEL”
Niedziela, 20 września 2020, godz. 19:00

Premiera filmu na portalu facebook.com/muzeum.szczecin

Rok temu w ramach koncertu Muzyka Nowej Synagogi przypomnieliśmy postać najważniejszego kompozytora muzyki synagogalnej – Louisa Lewandowskiego, który tworzył między innymi na zamówienie Gminy Żydowskiej w Szczecinie. W tym roku odkrywamy Arno Nadela – kompozytora, muzykologa, filozofa, popularyzatora, organistę, poetę i malarza. Urodził się w Wilnie, kształcił w Królewcu, mieszkał w Berlinie, odwiedzał Szczecin. Jego muzyka to rezultat wielu przemyśleń na temat świata, Boga, człowieka i jego tożsamości. Niezwykły styl stanowi połączenie tradycyjnych melodii z nowoczesnym językiem muzycznym. Arno Nadel doskonale wykorzystywał wszystkie możliwości organów, kantora i chóru – uważał, że prawdziwą muzyką żydowską jest tylko muzyka synagogalna (czyli sakralna). Do końca wierząc w dobro, prawdę i piękno, zginął w Auschwitz, a jego muzyka nie zabrzmiała ponownie w Szczecinie aż do tej pory.

Wykonawcy:

• Isidoro Abramowicz – kantor
• Jakub Stefek – organy
• Zespół wokalny Cantus Delicium
• Tomasz Szutkowski – dyrygent

SYLWETKI ARTYSTÓW:

• Dance of Fire – pierwszy w Polsce kwartet klarnetowy specjalizujący się w muzyce źródeł. Jest laureatem 20th International Jewish Music Festiwal w Amsterdamie. Jego członkowie to absolwenci Akademii Muzycznej w Katowicach i muzycy czołowych polskich orkiestr. Połączyli się w 2014 roku, aby wspólnie realizować pasję do muzyki tradycyjnej, poszukując nowych barw i środków ekspresji. Wytworzyło to ognistą mieszankę klasycznej techniki i ludowej energii.
• Isidoro Abramowicz – kantor Synagogi przy Pestalozzistrasse w Berlinie, dyrektor muzyczny Gminy Żydowskiej w Berlinie, a także kierownik studiów kantoralnych w Abraham Geiger Kolleg w Berlinie. Obecnie jeden z najbardziej rozpoznawalnych żydowskich kantorów na świecie. Związany z żydowskim życiem w Skandynawii, Izraelu, a także rodzinnej Argentynie.  Poza obowiązkami kantora, jego wielką pasją jest również tango – mamy nadzieję, że i na tym polu będziemy mogli go w przyszłości gościć w Szczecinie.
• Jakub Stefek – wykładowca Akademii Sztuki w Szczecinie i absolwent Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie. Od 2018 roku ponownie związany z rodzinnym Szczecinem, gdzie prowadzi szereg przedsięwzięć, a także współpracuje z Filharmonią im. M. Karłowicza. Konieczność przygotowań zapowiedzi do koncertów Dni Muzyki Żydowskiej zaowocowała tematem jego pracy doktorskiej o żydowskich organach i literaturze pisanej na ten instrument w synagogach.
• Zespół Wokalny Cantus Delicium – chór powstały jako zespół parafialny z czasem rozrósł się do grupy młodych ludzi pełnych pasji i ambicji. Początkowy repertuar oparty głównie na pieśniach w języku łacińskim wzbogacony został o muzykę cerkiewną, ludową, a także rozrywkową. Dyrygentem jest dziekan Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Szczecińskiego Tomasz Sztukowski. Cantus Delicium pod jego kierownictwem zdobył już imponującą ilość nagród na konkursach w Polsce i Europie. 

ORGANIZATOR

• Fundacja SPOT.ON ART

WSPÓŁORGANIZATOR

• Muzeum Narodowe w Szczecinie