Sezon na kleszcze w pełni!

Kleszcze, które jeszcze niedawno występowały praktycznie tylko na terenach leśnych, dziś możemy przenieść na skórze nawet z plaży, czy tym bardziej z parku i placu zabaw. Zwyczajowo czekają one na żywiciela na wyższych partiach traw i niższych krzewach. Dlatego tak ważne jest odpowiednie ubranie, kiedy wybieramy się na spacer w tereny zielone. Wysokie obuwie, czy nogi zabezpieczone odzieżą, nakrycia głowy. Ponadto wszelkiego rodzaju repelenty chroniące przed ugryzieniem kleszcza.

Te pajęczaki żywią się krwią drobnych gryzoni, bydła, ptaków czy gadów, a także człowieka. Bez pożywienia kleszcze są w stanie przeżyć około dwóch lat. Jednak w odróżnieniu od komara, któremu wystarcza jej niewielka ilość, kleszcz potrzebuje jej o wiele więcej. Kleszcz przytwierdzony do swojej ofiary, potrafi na niej żerować nawet 15 dni.

Wbija się w skórę ofiary za pomocą narządu gębowego, który przypomina nożyce. To on umożliwia pajęczakowi przebicie powłok skórnych. Charakterystyczny ryjek (hypostome), posiadający rząd niewielkich kolców, służy pasożytowi utworzenia otworu w tkance. Następnie kleszcz zasysa krew wypływającą z ranki.

Właśnie wbijając się w naszą tkankę skórną, kleszcze wpuszczają w nasze tkanki substancje przeciwzapalne i znieczulające. Dlatego samo ugryzienie jest bezbolesne. Natomiast już choroby, jakie przenoszą i owszem.
Najbardziej popularną chorobą przenoszoną przez kleszcze jest borelioza. Eksperci szacują, że zachoruje na nią od 0,5 do 1,5 proc. osób, które doświadczyły ukąszenia przez kleszcza. Najbardziej charakterystycznym objawem, który występuje u prawie wszystkich pacjentów zarażonych boreliozą, jest rumień wędrujący, który otacza miejsce ugryzienia i wraz z upływającym czasem stale się rozszerza. Trzeba jednak pamiętać, że brak rumienia nie musi oznaczać, że nie mamy do czynienia z boreliozą.

Na kolejnym etapie choroby pojawiają się objawy podobne do objawów grypy, czyli gorączka, rozbicie i dreszcze. Następny etap to tzw. borelioza wczesna rozsiana. W trakcie jej trwania może wystąpić zapalenie stawów, zapalenie mięśnia sercowego, a także dolegliwości ze strony układu nerwowego. Ostatni etap choroby to borelioza późna. Charakteryzuje się przewlekłym zapaleniem stawów, zapaleniem mięśni oraz zapaleniem skóry.

Szacuje się, że objawy boreliozy mogą obejmować nawet 60 różnych dolegliwości. Niestety, ponieważ mogą one oznaczać także inne choroby, borelioza jest wciąż trudna w diagnostyce. Późno zdiagnozowana borelioza prowadzi do rozwoju powikłań, z których najczęściej występującym jest porażenie nerwu twarzowego.

Jeśli po ugryzieniu kleszcza wokół miejsca ukłucia pojawia się rumień wędrujący, lekarz, do którego zgłosimy się na konsultację, z pewnością zaleci antybiotykoterapię. Terapia antybiotykami w przypadku boreliozy trwa zazwyczaj od dwóch do czterech tygodni. Wczesna diagnostyka znacznie zwiększa szansę na wyleczenie i skrócenie czasu trwania terapii.

Inną kojarzoną z nimi chorobą, równie niebezpieczną jest odkleszczowe zapalenie opon mózgowych. Powodowane przez wirus Kleszczowego Zapalenia Mózgu, atakuje komórki nerwowe w mózgu oraz otaczające go struktury. Najczęściej do zakażenia dochodzi poprzez pokłucie przez kleszcza. Jest także możliwe zachorowanie w skutek spożycia surowego (niepasteryzowanego) mleka lub jego przetworów, pochodzących od krów i kóz zainfekowanych wirusem KZM. Przypadki choroby odnotowano we wszystkich grupach wiekowych – w tym u niemowląt. Nawet szybkie usunięcie kleszcza nie zapewnia ochrony, ponieważ wirus KZM, w odróżnieniu od bakterii wywołujących boreliozę, znajduje się w ślinie kleszcza i od momentu pokłucia potrzebuje niedużo czasu, aby wniknąć do organizmu człowieka. Na wirusa nie działają także antybiotyki i jak dotąd medycyna nie zna leku, który skutecznie może zniszczyć wirusa namnażającego się w naszym organizmie.

Inne choroby kleszcze przenoszą w zależności od gatunku, najczęściej objawy tych chorób bliskie są boreliozie. Z kleszczy miękkich w Europie występuje tylko jeden gatunek - obrzeżek gołębień. Jego żywicielem są głównie gołębie. Ugryzienie takiego kleszcza może powodować reakcję alergiczną, a nawet wstrząs anafilaktyczny. Poza tym nie przenoszą na człowieka chorób.

Kleszczy twardych, bardziej niebezpiecznych dla człowieka w Polsce występuje:

kleszcz pospolity - występuje w lasach i parkach (w wysokich trawach, krzewach) oraz atakuje zwierzęta i ludzi. Samice mają wielkość 4 mm, a samce 2,5 mm. Kleszcz pospolity potrafi przyczepić się do ubrania lub sierści zwierzęcia. Z punktu widzenia epidemiologicznego jest najniebezpieczniejszym gatunkiem, ponieważ przenosi choroby takie, jak: borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu, anaplazmoza, gorączka Q czy babeszjoza ludzka;

kleszcz łąkowy - atakuje zwierzęta, które biegają po łąkach i terenach nadrzecznych. Są aktywne od lutego do pierwszych przymrozków, ale przy łagodnych zimach mogą być zagrożeniem przez cały rok. Mają charakterystyczny brązowy pancerz. Jest szczególnie niebezpieczny dla psów, u których wywołuje babeszjozę (zwaną psią malarią);

kleszcz jeżowy - atakuje zwierzęta żyjące w norach. Pojawia się od marca lub listopada. Może pojawić się w sierści psa lub kota, który lubi dostawać się w różne jamy. Kleszcz jest nosicielem boreliozy i kleszczowego zapalenia mózgu;

kleszcz psi - występuje głównie w południowej Europie, ale w Polsce też pojawia się w szczególnie ciepłe lata. Jest jedynym rodzajem kleszcza, który może osiedlić się i rozmnażać w zamkniętym, ogrzewanym pomieszczeniu. Przenosi bardzo niebezpieczne choroby, takie jak: babeszjoza, cykliczna trombocytopenia psów, hepatozoonoza czy ehrlichioza. W przypadku braku krwi zwierzęcia może atakować też ludzi.

Ponieważ jednak kleszcze nie zawsze od razu wbijają się w naszą skórę, ale szukając idealnego miejsca, poruszają się po ubraniach, tak ważne jest, aby od razu po przyjściu ze spaceru, w trakcie którego chodziliśmy po lesie lub łące, zdjąć ubranie. Warto też dokładnie obejrzeć ciało, zwracając szczególną uwagę na obszary, w które najczęściej wbija się kleszcz i wziąć prysznic — być może spłuczemy z ciała niewbitego jeszcze w skórę pajęczaka.

Jeśli po przyjściu do domu ze spaceru lub po dłuższym czasie po powrocie zauważymy, że za kolanem, w pachwinie lub na karku pojawił się czarny, odstający punkt, możemy być pewni, że mamy do czynienia z kleszczem. Kluczowe wówczas jest jak najszybsze usunięcie wbitego w skórę kleszcza. Używamy do tego celu pęsety lub specjalnego urządzenia, które można dostać w każdej aptece. Pamiętajmy jednak, aby przed tą czynnością dokładnie umyć ręce — to bardzo ważne, ponieważ kontakt rany po wbitym kleszczu z brudnymi rękami może skończyć się zakażeniem.

Najważniejsze w trakcie wyjmowania kleszcza jest pewne wykonywanie ruchów. Kleszcza chwytamy pęsetą, specjalnymi łapkami lub pętlą jak najbliżej skóry — w ten sposób unikniemy rozgniecenia go. Zgnieciony kleszcz oznacza, że do naszego krwioobiegu dostają się pochodzące z jego wnętrzności niebezpieczne substancje. Po uchwyceniu kleszcza powoli, ale pewnie wyciągamy go ze skóry.

Kolejnym bardzo ważnym krokiem jest dokładna obserwacja miejsca ukąszenia (pojawiający się rumień, czerwone obręcze od miejsca ukąszenia mogą oznaczać pewną boreliozę).

Czym zdezynfekować ranę po kleszczu? Sprawdzi się zarówno woda utleniona, jak i środki odkażające na bazie alkoholu.

Od kilku lat duże natężenie występowania tych pasożytów notuje się szczególnie w województwie podlaskim, warmińsko-mazurskim i mazowieckim. Nie oznacza to jednak, że reszta Polski wolna jest od kleszczy. W 2022 roku już w prawie całym kraju odnotowano ich występowanie. Na kleszcze powinni uważać wszyscy ci, którzy wybierają się w okresie wiosenno-letnim na łono natury. Bez względu na to, czy jest to piknik na łące, wycieczka do lasu czy marsz po parku krajobrazowym, każdy może stać się ofiarą tego niebezpiecznego pasożyta.